ΜΑΘΕΣ

Ο Μαθές βρίσκεται σε υψόμετρο 155 μέτρων νότια της Γεωργιούπολης, σε ένα κατάφυτο τοπίο με θέα στον Κόλπο του Αλμυρού και τα υψώματα του Βάμου και του Κεφαλά στα βόρεια. Η ονομασία του χωριού ενδεχομένως προέρχεται από κάποιον Ματθαίο που εγκαταστάθηκε πρώτος στην περιοχή (το όνομα προφέρεται επίσης Μαθιός ή Μαθές στην κρητική διάλεκτο), ενώ σύμφωνα με μια άλλη θεωρία σχετίζεται με το ότι ήταν ένα από τα λίγα χωριά που είχαν σχολείο, στο οποίο πήγαιναν παιδιά από τα γύρω χωριά για να μάθουν γράμματα, εξ ου και Μαθές. Σε κάθε περίπτωση, το χωριό είναι ευρέως γνωστό ως ο Μαθές (αρσενικού γένους), αν και οι ντόπιοι το αναφέρουν και ως το Μαθέ (ουδετέρου γένους). Το χωριό αναφέρεται από τον Barozzi το 1577 ως Mathea, από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Mathé και από τον Basilicata το 1630 ως Mathia. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Mathès, οπότε και είχε 15 χριστιανικές οικογένειες.

Στη βενετική απογραφή εκκλησιών του 1637 αναφέρεται στο Μαθέ η εκκλησία του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, αλλά σήμερα είναι περισσότερο γνωστή αυτή του Αγίου Αντωνίου, στην είσοδο του χωριού από την πλευρά της Γεωργιούπολης. Αν και εξωτερικά μοιάζει με συνηθισμένο ξωκλήσι, το εσωτερικό της κρύβει μια ενδιαφέρουσα ιστορία, καθώς στη σκεπή της φύτρωσε πριν πολλά χρόνια μια χαρουπιά, οι ρίζες της οποίας σταδιακά αγκάλιασαν το κτήριο από την οροφή μέχρι το δάπεδο. Κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς το 1982 το δέντρο κάηκε, αλλά το εσωτερικό του ναού και οι ρίζες της χαρουπιάς σώθηκαν. Στο Μαθέ σώζεται επίσης μια εντυπωσιακή αιωνόβια ελιά, που σύμφωνα με τους ντόπιους έχει ηλικία εκατοντάδων χρόνων. Η μορφή και ο όγκος της εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, ενώ καθιστούν το δέντρο αυτό ένα μοναδικό μνημείο της φύσης.

Διοικητικά, ο Μαθές αναφέρεται ως έδρα του ομώνυμου δήμου το 1881, ο οποίος εκτεινόταν από τον Εμπρόσνερο μέχρι την Ασή Γωνιά και είχε πληθυσμό 4.187 άτομα, εκ των οποίων μόλις 8 μουσουλμάνοι. Το 1900 το χωριό έγινε μέρος του Δήμου Γεωργιούπολης και μέρος της κοινότητας Γεωργιούπολης από το 1925 μέχρι το 1997, όταν ανασυστάθηκε ο Δήμος Γεωργιούπολης, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης