ΝΙΠΠΟΣ

Το Νίππος (ή Νίπος) βρίσκεται σε υψόμετρο 175 μέτρων, σε μια σειρά λόφων στα δυτικά της κοιλάδας του Αλμυρού. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις θεωρίες ως προς την προέλευση της ονομασίας του χωριού, αλλά καμία δεν έχει εξακριβωθεί. Σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη, η ονομασία προέκυψε από κάποιο ιερό αφιερωμένο «εις Ίππον και Κόρην», από το οποίο προέκυψε η λέξη Ιπποκορώνιο και το σημερινό όνομα της επαρχίας, Αποκόρωνας. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το χωριό ονομάστηκε έτσι επειδή βρισκόταν σε πεδιάδα (νάπος), ονομασία που υπέστη παραφθορά με την πάροδο του χρόνου και έγινε Νίπος. Τέλος, σύμφωνα με τον Τρουλινό, παλιά το χωριό ονομαζόταν Ράχη και μετονομάστηκε Νίππος από έναν Βενετό αξιωματούχο που στάλθηκε στην περιοχή το 1550 για να καταστείλει την αντίσταση των ντόπιων.

Η πιο παλιά αναφορά στο χωριό γίνεται σε ένα συμβόλαιο του 1301 του συμβολαιογράφου του Χάνδακα Benv. De Brixano, στο οποίο αναφέρεται το χωριό Nipo in turma Pisicro (Ψυχρό λεγόταν τότε ο Αποκόρωνας), κατά συνέπεια η τρίτη εκδοχή μάλλον δεν ευσταθεί. Το 1571 το χωριό κάηκε και καταστράφηκε συθέμελα από τον στρατό του Ουλούτς Αλή (Uluç Ali), αλλά το 1577 αναφέρεται από τον Barozzi ως Nippo, το 1583 από τον Καστροφύλακα ως Νipo ή Nippo και το 1630 από τον Basilicata ως Νipo. Το χωριό αναφέρεται ξανά στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, οπότε και κατοικούνταν από 70 χριστιανικές και 4 μουσουλμανικές οικογένειες.

Κατά τις κρητικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα το χωριό έγινε αρκετές φορές τόπος συγκέντρωσης επαναστατών, ενώ εδώ αποφασίστηκε στις 3 Μαΐου 1896 η πολιορκία του Βάμου, κορυφαίο γεγονός της Μεταπολιτευτικής Επανάστασης (1895-1896). Το μνημείο στο κέντρο του χωριού αποτελεί έναν ελάχιστο φόρο τιμής σε κάποιους από τους επιφανέστερους άνδρες του χωριού, όπως ο Θεοκλής Νικ. Κακάτσης (Κακατσάκης), οπλαρχηγός Κρητικών επαναστάσεων και μέλος της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής, ο οπλαρχηγός στον Μακεδονικό Αγώνα Εμμανουήλ Κατσίγαρης-Καραμανώλης (1904-1908) και ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Κουρομιχελάκης, ο οποίος σκοτώθηκε στο Καλέ Γκρότο της Μικράς Ασίας το 1921.

Στην ευρύτερη περιοχή του Νίππους υπάρχουν δεκαεφτά εκκλησίες με αξιόλογες εικόνες και σκαλιστά τέμπλα. Μια από τις παλαιότερες και πιο εντυπωσιακές είναι αυτή της Παναγίας της Περιβολιτσιανής ή Περβολίτισσας, γύρω από την οποία έχουν ταφεί πολλοί μοναχοί και ιερείς. Στην τοποθεσία αυτή ιδρύθηκε κατά την ύστερη Βενετοκρατία η Σχολή των Φρέρηδων, που αργότερα έγινε Ορθόδοξο μοναστήρι. Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό, ενώ αρκετά γνωστή είναι και η παλιά βρύση του χωριού, την οποία οι ντόπιοι ονομάζουν Ραφιόλι και συνδέουν με τον επίσκοπο Ραφαήλ.

Διοικητικά, το χωριό αναφέρεται ως Νίππος του Δήμου Φρε το 1881 και το 1900, έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου το 1920 και αυτοτελής κοινότητα το 1925. Το 1940 το όνομα του χωριού άλλαξε σε Νίπος, ενώ το 1997 έγινε μέρος του Δήμου Κρυονερίδας, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης